COP29: Τι νόημα έχουν οι ετήσιες σύνοδοι του ΟΗΕ για το κλίμα;

Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι από όλο τον κόσμο –συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής αποστολής με επικεφαλής τον πρωθυπουργό- συγκεντρώνονται από την Δευτέρα στην COP29, τη σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα, στην πρωτεύουσα του Αζεεμπαϊτζάν, Μπακού.

Δεδομένου ότι η σύνοδος πραγματοποιείται κάθε χρόνο και παραγάγει κάθε φορά νέες υποσχέσεις, σχέδια και γραφειοκρατικές διαδικασίες, είναι δύσκολο να παρακολουθήσει κανείς το σκεπτικό πίσω από αυτές τις συζητήσεις.

Ας δούμε τα βασικά για την COP, συντομογραφία του Conference of the Parties, ή «Σύνοδος των Συμμετεχόντων».

«Συμμετέχοντες» είναι οι χώρες που υπέγραψαν το 1992 τη Συνθήκη-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), με την οποία ξεκίνησαν οι διεθνείς διαπραγματεύσεις που συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Γιατί κάθε χρόνο;

Δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει κάθε χώρα, ανεξάρτητα του πόσο ευθύνεται από το πρόβλημα, αυτό που απαιτείται είναι παγκόσμιες λύσεις που αντιμετωπίζουν μια μεγάλη γκάμα διαφορετικών αναγκών.

Οι χώρες που συμμετέχουν στη Συνθήκη-Πλαίσιο συμφώνησαν ότι τα πλούσια κράτη που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας θέρμανσης φέρουν μεγαλύτερες ευθύνες από τα φτωχότερα κράτη που πλήττονται δυσανάλογα.

Με άλλα λόγια, οι διαπραγματεύσεις βασίζονται στην ιδέα ότι οι χώρες που ωφελήθηκαν περισσότερο από τη βιομηχανοποίηση πρέπει να κάνουν περισσότερα για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας θέρμανσης που ήρθε ως συνέπεια.

Η αντιμετώπιση αυτών των ανισοτήτων γίνεται πιο δύσκολη καθώς πολλές αναπτυσσόμενες χώρες προοδεύουν με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης ενώ τα πλούσια κράτη επιβαρύνονται με νέα κόστη, όπως αυτά που φέρνουν οι πόλεμοι.

Οι εργασίες της συνόδου διεξάγονται στο Ολυμπιακό Στάδιο του Μπακού (Reuters)

Τι μπορεί να πετύχει μια σύνοδος;

Η COP είναι το φόρουμ όπου οι κυβερνήσεις μπορούν να συζητούν τις λύσεις, τις χρηματοδοτικές ανάγκες και την κάλυψή τους.

Ηγέτες κρατών συμμετέχουν σχεδόν σε κάθε COP και στέλνουν το μήνυμα ότι οι χώρες τους παραμένουν δεσμευμένες στη Συνθήκη-Πλαίσιο.

Η παρουσία των ηγετών βοηθά επίσης τις κυβερνήσεις να θεωρούν η μια την άλλη υπόλογες για τις υποσχέσεις που αθετήθηκαν.

Παρόλα αυτά, η ετήσια σύνοδος είναι απλά η κύρια διοργάνωση σε μια συνεχή διαδικασία. Εκπρόσωποι των χωρών που συμμετέχουν στην UNFCCC συναντώνται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους για να δώσουν δυναμική σε νέες προτάσεις δράσεις, οι οποίες μπορούν να υιοθετηθούν στη συνέχεια με γενική συναίνεση στη σύνοδο.

Παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει το δικό της περίπτερο στην COP29 (Reuters)

Πόσο καλά λειτουργεί η διαδικασία;

Αν και κάθε σύνοδος καλείται να ισχυροποιήσει την προσπάθεια κατά της κατά της κλιματικής αλλαγής σε σχέση με την σύνοδο που είχε προηγηθεί, η διοργάνωση προσφέρει επίσης στις κυβερνήσεις τη δυνατότητα να δείξουν στους πολίτες τους ότι το πρόβλημα αντιμετωπίζεται.

Χάρη στις COP, σχεδόν όλες οι χώρες του πλανήτη καταμετρούν τις εκπομπές τους, ενώ πόροι εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων έχουν κινητοποιηθεί ως κλιματική βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Δεδομένου ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά γενική συναίνεση, η διαδικασία εξασφαλίζει ισχυρή διεθνή στήριξη για τις συμφωνημένες δράσεις, κάτι που αυξάνει την πιθανότητα επιτυχούς εφαρμογής τους.

Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η πρόοδος είναι πολλή αργή για να αντιμετωπίσει τον ρυθμό ανόδου της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Από το 195 που άρχισαν οι COP, τόσο η θερμοκρασία όσο και οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να ανεβαίνουν.

To περίπτερο της Τουρκίας στην «Πράσινη Ζώνη» της COP29 (Reuters)

Τι να περιμένουμε από την COP29;

Από τη φετινή σύνοδο ελπίζουμε να προκύψουν κάποιες σημαντικές συμφωνίες: ένας νέος στόχος για την ετήσια χρηματοδότηση έργων προσαρμογής στις αναπτυσσόμενες χώρες, μια συμφωνία για τις αγορές δικαιωμάτων εκπομπής άνθρακα και ενίσχυση του ταμείου που θα αποζημιώνει τις φτωχότερες χώρες για τις κλιματικές καταστροφές που ήδη τις πλήττουν.

Πέρα από αυτό, οι διαπραγματευτές θα συνεχίσουν να εργάζονται σε τεχνικές συμφωνίες που συνεχίζουν το έργο προηγούμενων συνόδων.

Εκτός του επίσημου πλαισίου της COP, επιμέρους ομάδες χωρών μπορούν να λανσάρουν δικές τους πρωτοβουλίες ή να χρηματοδοτήσουν συγκεκριμένα προγράμματα. Εμπορικές συμφωνίες που αφορούν την κλιματική δράση μπορεί να ανακοινωθούν από επιχειρήσεις.

Ποιος είναι ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν στην COP;

To Αζερμπαϊτζάν προεδρεύει της φετινής συνόδου, καθώς η εναλλασσόμενη προεδρία έπεσε στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.

Το 2025, η Βραζιλία θα αναλάβει την προεδρία της COP30 στη Λατινική Αμερική.

Ακτιβιστές του κλίματος σε διαμαρτυρία υπέρ των Παλαιστινίων την πρώτη μέρα της COP29 (Reuters)

Τι άλλο συμβαίνει στις COP;

Πέρα από τις επίσημες διαπραγματεύσεις, οι COP δίνουν την ευκαιρία σε οποιονδήποτε που θέλει να τραβήξει την προσοχή και να προσελκύσει κεφάλαια.

Στις εκατοντάδες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο περιθώριο των συνόδων, ακτιβιστές και επιστήμονες αναμειγνύονται με λομπίστες των ορυκτών καυσίμων και στελέχη τραπεζών.

Πάνελ διοργανώνονται παράλληλα για επιμέρους ζητήματα, από την οξίνιση των ωκεανών μέχρι τα έργα αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα.

Αν και σε κάποιες παλαιότερες συνόδους είχαν υπάρξει μεγάλες, οργανωμένες διαδηλώσεις, όπως συνέβη στην COP26 της Γλασκώβης το 2021, οι δύο τελευταίες σύνοδοι στην Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επέτρεψαν κινητοποιήσεις μόνο σε προκαθορισμένους χώρους.

Το Αζερμπαϊτζάν έχει επίσης απαγορεύσει τις δημόσιες διαδηλώσεις.