Χρειάζεται επειγόντως μια συνθήκη για τα πλαστικά, αλλά για να γίνει σωστά θα χρειαστεί χρόνος

Πριν από περισσότερα από δύο χρόνια, Φύση προέτρεψε τη διεθνή κοινότητα να θέσει την επιστήμη μπροστά και στο επίκεντρο καθώς τα έθνη ξεκίνησαν συνομιλίες για να συμφωνήσουν μια συνθήκη για τον τερματισμό της ρύπανσης από πλαστικά. Μια τέτοια συμφωνία χρειάζεται επειγόντως. Περίπου 400 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών παράγονται κάθε χρόνο, και ο αριθμός αυτός αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2040. Από όλα τα πλαστικά που έχουν παραχθεί ποτέ, μόνο το 9% περίπου έχει ανακυκλωθεί. Εάν αφεθεί ανεξέλεγκτη και εάν ο κόσμος πρόκειται να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 1,5 °C πάνω από τις προβιομηχανικές θερμοκρασίες, η παραγωγή και η απόρριψη πλαστικών προβλέπεται να ευθύνονται για το 15% των επιτρεπόμενων εκπομπών άνθρακα έως το 2050.

Αλλά η προσπάθεια περιορισμού της ρύπανσης από πλαστικά είναι, στην καλύτερη περίπτωση, ένα έργο σε εξέλιξη. Ο τελευταίος γύρος συνομιλιών στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας διεκόπη την 1η Δεκεμβρίου χωρίς να έχει συμφωνηθεί επίσημα συνθήκη. Ομάδες εκστρατειών και εκπρόσωποι πολλών χωρών – ιδιαίτερα των νησιωτικών κρατών, που βλέπουν τις επιπτώσεις της ρύπανσης από πλαστικά καθημερινά, καθώς τα πλαστικά ξεβράζονται στις ακτές τους – ήταν εμφανώς θυμωμένοι και απογοητευμένοι.

Πώς να σταματήσετε την πλαστική ρύπανση: τρεις στρατηγικές που λειτουργούν πραγματικά

Το αποτέλεσμα της συνάντησης δεν ήταν έκπληξη. Οι διεθνείς συμφωνίες μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να οριστικοποιηθούν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για πολύπλοκες συμφωνίες που περιλαμβάνουν τη ρύθμιση μεμονωμένων χημικών ουσιών και χημικών προϊόντων. Οι συνομιλίες για τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Χημικά Όπλα διήρκεσαν περισσότερο από μια δεκαετία, από την αρχή μέχρι το τέλος, προτού ανοίξει η συμφωνία προς υπογραφή το 1993.

Οι κατασκευές του α κείμενο για μια συνθήκη για τα πλαστικά είναι πλέον σε ισχύ και οι διαπραγματευτές θα ξανασυνεδριάσουν εντός ενός έτους για να συνεχίσουν τις συνομιλίες. Αν και οι απογοητεύσεις των αντιπροσώπων είναι δικαιολογημένες, η δέσμευση για συνέχιση των συζητήσεων και η φιλοδοξία των περισσότερων συμμετεχουσών χωρών να εξασφαλίσουν μια ισχυρή συμφωνία είναι θετικές, λέει ο Samuel Winton, ερευνητής στο Global Plastics Policy Center στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ, στο Ηνωμένο Βασίλειο. μελετώντας οι διαπραγματεύσεις καθώς εξελίσσονται.

Έχουν γίνει πέντε γύροι διαπραγματεύσεων από τότε που οι συνομιλίες για μια συμφωνία πήραν το πράσινο φως στη Συνέλευση του ΟΗΕ για το Περιβάλλον τον Μάρτιο του 2022. Η προτεινόμενη συμφωνία θα καλύπτει πολυμερή και μικροπλαστικά —σωματίδια μήκους μικρότερου των πέντε χιλιοστών— και προϊόντα που τα περιέχουν.

Συνθήκη του ΟΗΕ για τα πλαστικά: μην αφήνετε τους λομπίστες να πνίγουν ερευνητές

Θα περιλαμβάνει κατάλογο με επώνυμα προϊόντα που θα ρυθμιστούν. Θα υπάρξει επίσης πρόβλεψη για εξαίρεση χημικών προϊόντων και προϊόντων από τη συνθήκη, αλλά τα κριτήρια για αυτά δεν έχουν ακόμη καθοριστεί.

Η συνθήκη θα έχει έναν «χρηματοοικονομικό μηχανισμό» — δηλαδή, κάποια μορφή χρηματοδότησης. Το ποιος θα συνεισφέρει, το συνολικό ποσό του ταμείου και τι προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για όλους μένει να συμφωνηθεί. Ορισμένες από αυτές τις ερωτήσεις μπορεί να καταλήξουν να μένουν στάθμευση έως ότου οριστικοποιηθεί το κείμενο της συνθήκης και πραγματοποιηθεί η πρώτη διάσκεψη των μερών (ή η συνεδρίαση της COP). Γνωρίζουμε από τις συνεδριάσεις της COP για άλλα θέματα ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους συμμετέχοντες να καταλήξουν σε συμφωνία όταν υπάρχουν πάρα πολλά ζητήματα σε διαμάχη.

Ένας τομέας στον οποίο η τελευταία συνάντηση κατέληξε, στην καλύτερη περίπτωση, σε εύθραυστη συναίνεση ήταν το μέρος του κειμένου που λέει ότι οποιαδήποτε ενδεχόμενη συμφωνία πρέπει να καλύπτει τον «πλήρη κύκλο ζωής» των πλαστικών. Αυτό δεν ήταν καθόλου μικρό, διότι το τι σημαίνει πλήρης κύκλος ζωής πρέπει ακόμη να καθοριστεί. Οι περισσότερες χώρες το ερμηνεύουν ότι περιλαμβάνει τόσο την παραγωγή όσο και την απόρριψη πλαστικών. Ωστόσο, περίπου 30 χώρες που εξάγουν και πωλούν ορυκτά καύσιμα – συμπεριλαμβανομένου του Κουβέιτ, της Ρωσίας και της Σαουδικής Αραβίας – αντιτίθενται στην ιδέα να τεθούν όρια στην παραγωγή πλαστικών και θα προτιμούσαν η συνθήκη να επικεντρωθεί στη ρύθμιση των ροών απορριμμάτων.

Αυτός είναι ένας τομέας στον οποίο ο ρόλος των επιστημόνων θα είναι βασικός, τόσο για να βοηθήσουν στον ορισμό των όρων σύμφωνα με τη συναίνεση των αποδεικτικών στοιχείων όσο και για να αναλάβουν έρευνα για να γεφυρώσουν τυχόν κενά γνώσης.

Η συνθήκη ορόσημο για την πλαστική ρύπανση πρέπει να θέσει τα επιστημονικά στοιχεία μπροστά και στο επίκεντρο

Τούτου λεχθέντος, οι επιστήμονες δυσκολεύτηκαν να αποκτήσουν πρόσβαση στις συνομιλίες για τη συνθήκη. Αυτό οφείλεται εν μέρει στα logistics – υπάρχουν περίπου 2.000 διαπιστευμένοι παρατηρητές που επιτρέπεται να παρακολουθήσουν τις συνομιλίες, σε σύνολο 3.300 συμμετεχόντων, και οι αίθουσες συσκέψεων δεν μπορούν να φιλοξενήσουν αυτούς τους αριθμούς. Ένας άλλος λόγος, σύμφωνα με ερευνητές στο Κέντρο Επιστήμης και Περιβάλλοντος, μια δεξαμενή σκέψης στο Νέο Δελχί, είναι ότι ορισμένες αποφάσεις λήφθηκαν σε κλειστές ομάδες χωρών που δεν επέτρεπαν στους παρατηρητές να παρευρεθούν. Αυτό δεν είναι θετική εξέλιξη, διότι κινδυνεύει να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη σε μια διαφανή διαδικασία.

Οι παρατηρητές εκπροσωπούν τη βιομηχανία, τις μη κυβερνητικές ομάδες και την ακαδημαϊκή έρευνα. Μέχρι στιγμής, σε κάθε συνεδρίαση των διαπραγματεύσεων έχουν δει περισσότερους εκπροσώπους από τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων από την προηγούμενη, σύμφωνα με το Κέντρο Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου, μια μη κυβερνητική οργάνωση στην Ουάσιγκτον (βλ. go.nature.com/3zgjzba). Αυτές οι φωνές δεν επιτρέπεται να κυριαρχούν. Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ, με έδρα το Ναϊρόμπι, είναι ο γενικός οικοδεσπότης των συνομιλιών και δεν έχει ακόμη ανακοινώσει πώς θα ενσωματώσει επίσημα ανεξάρτητες επιστημονικές συμβουλές. Δεν θα πρέπει να καθυστερήσει άλλο στην αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος: ο επίσημος ρόλος των επιστημόνων είναι ουσιαστικός. Τόσο το κείμενο της συνθήκης, συμπεριλαμβανομένων των ορισμών της, όσο και τα σχέδια εφαρμογής μετά τη Συνθήκη πρέπει να βασίζονται σε μια αποδεκτή συναίνεση των ερευνητικών στοιχείων.

Είναι σαφές ότι η πλειονότητα των χωρών δεν επιθυμεί μια αδύναμη συνθήκη και δεν πρόκειται να συμβιβαστεί μόνο και μόνο για να περάσει ένα κείμενο πάνω από τη γραμμή. Και παρόλο που όλα τα έθνη προσπαθούν να προστατεύσουν τα δικά τους συμφέροντα, καμία χώρα δεν αμφιβάλλει για την ανάγκη μιας συμφωνίας για τον τερματισμό της ρύπανσης από πλαστικά. Το status quo δεν μπορεί να συνεχιστεί — και οι επιστήμονες πρέπει να καθοδηγήσουν τον τρόπο, τόσο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων όσο και για να διασφαλίσουν ότι η συνθήκη, μόλις οριστικοποιηθεί, θα τηρηθεί.